گویش محلی مردم یزد
لهجه و گویش محلی از میراث‌های ماندگار فرهنگی هر جامعه، قوم و ملتی محسوب می‌شود ولی از آنجا که مانند تخریب محراب ۹۰۰ ساله قابل رویت نیست، نمی‌توان تخریب آن را شاهد بود. کشور پهناور ایران دارای گویش‌های مختلفی است اما خیلی از آنها دستخوش تغییر شده‌اند هرچند در این میان گویش‌هایی هستند که کمتر دستخوش این تغییرات شده‌اند.
از جمله گویش‌های کمتر مورد تعرض واقع شده می‌توان به گویش یزدی اشاره کرد به نحوی که این خطه از کشورمان توانسته است تا حدودی از گویش محلی خود محافظت کند هر چند مردم یزد به ویژه در شهرستان‌های تابعه استان به گویش‌های مختلف سخن می‌گویند. البته در این زمینه پژوهشگرانی چون «حسین‌مسرت» برای جلوگیری از فراموش‌شدن این گویش‌ها در ۳۰ سال گذشته سعی کرده‌اند با جمع‌آوری واژگان یزدی و انتشار آنها در قالب کتاب، در این مسیر گام بردارند.
لهجه یزدی فراتر از یک گویش محلی همیشه برای یزدی‌ها با خوشنامی و نیک نامی همراه بوده است به نحوی که این لهجه شیرین و اصیل برای تمام هموطنان ایرانی، یادآور قناعت، نجابت، مذهب و انسانیت این مردمان است. مردم یزد به دلیل محصور ماندن در کویر از دست‌نخورده‌ترین گویش‌های محلی کشور برخوردار هستند به طوری که یزد از شهرهای سنتی ایران است که گویش سنتی خود را حفظ کرده است. خصوصیت اصلی لهجه یزدی و تفاوت عمده آن با فارسی معیار جز تفاوت آوایی و واژگانی در تکیه و آهنگ کلام آن است. مردم یزد به جز زرتشتیان و یهودیان ساکن این دیار که به ویژه در مراسم مذهبی خود به زبان نیاکان خود سخن می‌گویند اکثرا به این گویش محلی و باستانی سخن می‌گویند و این موضوع را بیش از سایر نقاط می‌توان در بافت تاریخی و محلات قدیمی یزد مشاهده کرد در حالی که این اصالت و سنت کمتر در دیگر شهرهای کشور دیده می‌شود.
اما با وجود صنایع، امنیت و آرامش در این شهر، پای بسیاری از مهاجران را به این شهر باز کرده است به نحوی که مهاجرانی از کشورهای همسایه و دیگر استان‌ها در این شهر مهاجرپذیر زندگی می‌کنند و تا حدودی نیز بر گویش‌ها و آیین‌های یزدی تاثیر‌گذار بوده‌اند. البته آسیب وارد شده به گویش محلی یزدی از این طریق مانند دیگر گویش‌های کشور زیاد نیست و به تازگی نیز پژوهشگرانی اقدام به تالیف و تحقیق در موضوع گویش‌های محلی یزد کرده‌اند تا بتواند در تکلم و روی‌آوردن نسل جدید به این گویش کمک کند؛ نسلی که از سخن گفتن با این لهجه بعضا در دانشگاه‌ها دوری می‌کند و زبان پایه و معیار را انتخاب می‌کند.
آقای مسرت قریب به ۳۰ سال است که برای گردآوری واژگان مهم لهجه یزدی تلاش می‌کند و از آنجا که این اقدام کاری بسیار دشوار است قطعا بازه زمانی زیادی را نیز می‌طلبد ولی با این حال به دلیل حفظ این واژگان که نوعی فرهنگ و میراث اصیل یزدی است، همه توان خود را در این زمینه صرف کرده است تا در یک کتاب جامع به گردآوری آنها بپردازد. او در این خصوص معتقد است که گویش چیزی مانند یک اثر تاریخی نیست که باید با چشم دید و آن را نگهداری کرد بلکه باید با حفظ و انتشار آن در قالب کتاب، کار کرد تا نسل جدید با افتخار با آن آشنا شود. از جمله پژوهشگران دیگر در این زمینه استادانی مانند صدیقه رمضان‌خانی، سید علی نبی القراء و چندی دیگر نیز کتاب‌هایی درباره گویش محلی و لهجه‌های مختلف یزدی تالیف کرده‌اند.
من کهتا حالا به یزد نرفتم ولی میگن الحمدلله یکی از قطب های دینی ومذهبی جهان است زنده باد استان یزد