جاذبه‌های گردشگری تفت

شهرستان تفت یکی از مناطق خوش آب و هوا و جزو دیدنی های استان یزد می باشد که در میان کوه های سنگی قرار گرفته و با باغ های انار خود، چشم انداز زیبایی را به هم زده است.

شهرستان تفت دو وجه تسمیه دارد که یکی همان واژه تفت به معنی سبد میوه در اصطلاح بومی می باشد و دیگری وجود تفته کوه در جنوب شهر تفت است که به هنگام تابش خورشید، بسیار داغ و سوزان می شود و به اصطلاح، تفتیده می گردد. شهر تفت به دراز شهر نیز معروف است زیرا تمام خانه ‌ها و ساختمان‌ های آن در امتداد یک خیابان طویل ساخته شده اند. شهرستان تفت به محصول اصلی کشاورزی آن، انار و کانال ‌های آب زیرزمینی یا همان قنات که یکی از جاذبه های دیدنی تفت می باشد، مشهور گردیده است.

شهرستان تفت از نظر جاذبه های گردشگری با داشتن کویر در کنار مناطق برفی و سرسبز، بسیار ویژه و منحصر به فرد می باشد و هر ساله گردشگران زیادی را به سوی تماشای شگفتی های خود می کشاند.

تفت همچنین از نظر تاریخی هم صاحب پیشینه ‌ای طولانی می باشد و گنجینه ها و آثار تاریخی زیادی دارد که همواره با یزد پیوند خورده و نامش در کنار آن برده شده است.

باغ علی نقی خان تفت

باغ سازی از زمانهای پیش از تاریخ همواره جزء جدا نشدنی زندگی بشر محسوب می شده و در همه دوره ها در دیگر رشته های هنر تاثیر و نقش عمده ای داشته است.

باغ علی نقی خان تفت نمونه ای ارزشمند از باغهای ایرانی است و اهمیت و ارزش آن زمانی دوچندان می شود که وضعیت اقلیمی غالب استان یزد و آب و هوای خشک و کویری آن را در نظر داشته باشیم.

این باغ که در محله سرآب دورقم تفت واقع شده و ۲۰ هزار متر مربع وسعت دارد دارای عمارتی است که در وسط باغ خودنمایی می کند و شامل اتاق هایی تودرتو،حوض و حمام می باشد.

باغ علی نقی خانکه به نام مالک نخستین آن مربوط می باشد با توجه به نوع و اندازه مصالح به کار رفته در بنا و شیوه معماری آن قدمت بنا به دوران قاجار باز می گردد و در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ به شماره ثبتی ۱۲۳۴۴ بعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

قرارگیری سه خانه باغ افضلی،علی نقی خان و آستان قدس در کنار هم مجموعه ای نفیس و عظیم را بوجود آورده و گذر آب قنات در باغ،وجود درختان انار،زردآلو،چنار،توت و معماری درخور توجه بناهای مختلف، فضایی باطراوت و زنده به آن بخشیده است.

بنای باغ علی نقی خان را از لحاظ موقعیت قرارگیریشان می توان به ۴ قسمت تقسیم کرد که شامل فضای هشتی و بنای متصل به آن که شامل هشتی،اصطبل،طویله،حمام،شربتخانه،باقیمانده های احتمالی برج و چند اتاق در جبهه شرقی، کوشک، پایاب و مطبخ می باشد.

از ویژگی با شکوه آن وجود کوشک در میانه باغ است که در مساحتی حدود ۴۰۰ متر مربع در دوطبقه با مصالح آجر،سنگ مرمر،چوب،گچ و خشت و گل ساخته شده، از هرچهار جهت به سوی باغ چشم انداز دارد هرچند بخش هایی از آن تخریب شده ولی درسالهای اخیر مقداری از آن مرمت و بازسازی شده است.

در فضای میانی این کوشک، حوضی که خود نشان از یک معماری عظیم ایرانی است وجود دارد که پس از سرریز شدن به جوی هایی که چهار طرف حوض و به کف اتاق ها تا بیرون کوشک راه دارد وارد شده وموجب خنک شدن اتاق ها در فصل گرم می شده است.

ایجاد پیش بخاری گچی و تزئینی،طاقچه ها و قطاربندی ها،ساخت کلاه فرنگی در فضای میانی کوشک،ایجاد طاق نما در دیواره اطراف کوشک،دم گیری های گچی و… از نونه های تزئیناتی است که در آن مشاهده می شود.

از دیگر ویژگی های قابل طرح در این بنا وقوع پایاب در آن است که در سالهای گذشته کاملا مرمت شده و همچنان آب در آن در حال گذر است؛ مصالح به کارگیری شده در بنا عمدتا خشت و گل،چوب،سنگ مرمر،گچ،سنگ ریزه،آجر و سنگ است.

عمارت و باغ صدری تفت

باغ صدری تفت یکی از باغ های زیبا در محله ی باغ گلاب دان این شهرستان است که در دوران زندیه و به دستور «صدر العلما» ساخته شده و در قسمت بالای تالار باغ، با تاق نمای محرابی تزئین شده است.

در بدنه داخلی بادگیر دو طبقه ی این باغ، سروی ست که به شیوه زیبایی گچ بری شده و در دو سویش نقشی از اهورا مزدا دیده می شود.

در قسمت پشت تالار فضایی هست که با فضای زیر بادگیر ارتباط دارد و هوای مطبوعی را به وجود می آورد و اتاق های سه دری آن، حوض سنگی و آسیاب آبی که در انتهای باغ قرار دارند بر زیبایی این باغ تاریخی افزوده اند.

باغ دارای یک بادگیر بلند ۲۳ متری و یک تالار و ۷۵ فواره زیبا نیز هست؛ یکی از دیدنی های شهر تفت در استان یزد به شمار می رود که با وجود بناهای جالب و دیدنی به همراه باغی سرسبز و زیبا بالقوه یکی از نقاط گردشگری شهرستان تفت به شمار می رود؛ ظاهرا قدمت این باغ و بنا به دوران زندیه باز می گردد که بازسازی و نوسازی شده است.

قلعه شواز

قلعه محکم و با عظمت «شواز» کهن ترین قلعه شهرستان تفت و استان یزد و مهمترین قلعه کوهستانی و نمونه ارزشمند معماری این منطقه به شمار می آید که پس از گذشت سالیان درازی از عمر آن همچنان پابرجا و استوار درقلب روستای شواز خود نمایی می کند.

این قلعه مسکونی که علاوه بر استفاده مسکونی، به عنوان دژی مستحکم در برابر مهاجمان نیز استفاده می شد بر روی صخره ای سنگی از سنگ های سخت رسوبی به ارتفاع یکصد متر ساخته شده و بر تمام زمین های اطراف دید و تسلط کامل دارد و مساحت آن درحدود پنج هزار متر مربع است.

مصالح بکار برده شده در ساخت این قلعه خشت، گل و سنگ و ملاط ها از جنس گل و گاه با کاه خرد شده و ریگ اندود و دیوارها از گل است؛ در ساخت بعضی قسمت های بنا مانند سقف یک اتاق آن از تیرهای چوبی مقاوم ازجنس چوب سنجد استفاده شده است. این قلعه به شیوه معماری ساسانی ساخته شده، سفال های خاکستری مکشوفه درون قلعه، سنگ نبشته ای که در بدنه سنگی یکی از دیوارهای داخلی قلعه کشف شده وهمچنین وجود قوس های موجود در اتاقها و راهروهای این دژ که متعلق به دوران پیش از اسلام است نشان ازعمر و قدمت بسیار این قلعه دارد.

قلعه شواز همچون دیگر قلاع دارای برج هایی برای دیدبانی و حفاظت از قلعه است این برجها با خشت ساخته شده و برای افزایش استحکام و مقاومت با سنگ نماسازی شده است.
از زیبایی ها و ویژگیهای دیگر این بنا درب قلعه است که از سنگ یکپارچه رسوبی تهیه و نصب گردیده است علاوه بر این در داخل قلعه واحدهایی وجود دارد که بیشتر شبیه به مغازه میباشد که این مغازه ها در دل سنگ احداث شده که حکایت بر قدمت آن دارد.

قدمگاه فراشاه

قدمگاه فراشاه (اسلامیه) در روستای اسلامیه بخش مرکزی شهرستان تفت قرار دارد؛ این بنا براساس سنگ محراب آن، در سال ۵۱۱ هـ.ق به امر گرشاسب‌بن‌علی از امراى کاکویه دیلمی ساخته شد و در آن روزگار به مسجد مشهد‌على‌بن‌موسى‌الرضا شهرت داشت. اصل بنا چهارضلعى و ارتفاع هر ضلع از داخل هشت متر است. در ارتفاع سه متری، بنا به هشت ضلعى تبدیل شده و روى آن گنبد آجرى قرار گرفته است. بنا داراى سنگ تاریخ، کتیبه، تزیینات داخلى و یادگار‌هایى است. در دورتادور زیر گنبد، کتیبه‌اى گچى به عرض شصت سانتى‌متر دیده مى‌شود. سورهٔ الفتح به خط کوفى گلدار تزیینى بر آن حک شده است. روى حروف را رنگ سیاه و قهوه‌اى کشیده‌اند.

بنا دارای سنگ تاریخ و کتیبه و تزئیناتی در داخل است که بسیار جالب و دارای اهمیت خاصی می باشد و به اجمال معرفی می شود :
کتیبه گچبری شده سوره فتح ، به خط کوفی تزئینی و با رنگ سیاه و قهوه ای و به عرض شصت سانتی متر در دوره زیر گنبد ؛ که آقای ایرج افشار ، آن را متعلق به دوره ایلخانی می داند .
سنگ تاریخ محراب ، از جنس مرمر و در ابعاد ۶۰×۱۱۶ سانتی متر ، با دو حاشیه و یک متن به خط کوفی ؛ که در اوج ظرافت و هنر است .

مجموع تاریخی شاه ولی تفت

مجموعه امام تفت در میدان مرکزی شهرستان تفت قرار دارد. این مجموعه شامل مسجد، بقعه، حسینیه، آب انبار، بازار و مدرسه است که با فاصله بسیار نزدیکی از هم قرار گرفته اند.

مسجد: مسجد امام(ره) به دستور “خانش بیگم” خواهر “شاه تهماسب” در قرن نهم هـ. ق ساخته شد.

ساختمان مسجد از خشت و آجر و دارای تابستانخانه ای با ایوان، گنبد و گرمخانه ای در ضلع غربی آن است. بالای گنبد ماذنه ای وجود دارد و راه پله دسترسی به آن، از روی گنبد و در ضلع شمالی آن ساخته شده است.

فرش بام گنبد از آجر خفته راسته است. پوشش گرمخانه طاق و تویزه آجری و به صورت کاربندی است. در چوبی ظریف و کنده کاری شده، کتیبه کاشی معرق به خط نسخ در اطراف در، یک قطعه چوب منبت و آلت سازی شده به شکل مثلث که بالای سردر نصب شده، شبکه گچبری ظریف، نور گیر بالای محراب و سنگ مرمر منصوب در محراب، از ظرایف هنری این بنا است.

بقعه: این بنا شامل دو گنبد بزرگ و کوچک است. در دو طرف گنبد ضلع های شمالی و شرقی راهروهایی وجود دارد. در ضلع غربی آن، راهرو به یک ایوان با سه طاق نما و دو ستون نماسازی شده، تبدیل شده است. اختلاف ارتفاع بنا از کف میدان به اندازه هفت پله است. پوشش بام گنبد، ترکیب آجر لعاب دار سبز و لاجوردی رنگ و آجر ساده است و کلمه “علی” بر بام گنبد و کلمه “یا علی” در ساق آن تکرار شده است. هم اکنون، بقعه به موزه تبدیل شده است.

حسینیه: در حال حاضر حسینیه صورت میدانی را به خود گرفته که ورودی آن از ضلع شمالی است. در ضلع شمالی است. در ضلع شرقی و غربی آن، دکان هایی ساخته شده که همگی آن ها دایر هستند. تنها قسمت باقی مانده حسینیه که صورت اصلی خود را حفظ کرده، ضلع جنوبی آن است که تکیه رفیع و کاشی های مسدس فیروزه ای رنگ دیواره آن، جلب نظر می کند.

آب انبار: این آب انبار در ضلع جنوب شرقی حسینیه قرار دارد و دارای سردری آجری و سه بادگیر در اطراف خزینه است.

بازار: مصالح ساختمانی بازار خشت و گل و پوشش بام آن اندود و کاهگل است. برخی از درهای قدیمی چوبی آن باقی مانده است.

مدرسه: ساختمان مدرسه خشتی و نماسازی آن آجری است. پوشش سقف اتاق های مدرسه همگی در جهت طولی به صورت ضربی ساده و در جاهای ضروری جهت جلوگیری از رانش، از میل مهار استفاده شده است. قسمت ورودی ساختمان به صورت گل و بوته آجری، نماسازی شده است. لبه درگاه های ساختمان در قسمت مشرف به حیاط با به کارگیری آجرهای پیش ساخته موج دار، نما سازی شده اشت.

اقامتگاه بوم گردی نارتی تی تفت

اقامتگاه بوم گردی نارتی تی تفت خانه ای کاملا خشتی و از گروه جاهای دیدنی تفت می باشد که در دل یکی از باغ های انار شهر ییلاقی تفت قرار گرفته و کلمه ای شمالی به معنای شکوفه انار می باشد. حیاط خشتی و نقلی اقامتگاه بومگردی نارتی تی تفت با چیدمان سنتی خود به موزه ای از انواع وسایل و ظروف قدیمی همچون خمره های سفالی، چرخ خیاطی، هاون سنگی بزرگ و میز و صندلی های قدیمی در اطراف حیاط تبدیل گردیده است و زیرزمین خانه نیز به عنوان محل برگزاری کلاس یا دوره های چند روزه آموزشی استفاده می شود. هتل بوم گردی نارتی تی تفت دارای ۲ حیاط و ۷ اتاق سنتی کف خواب می باشد که برای هر اتاق، نامی زیبا و اصیل انتخاب کرده اند. ۶ اتاق این اقامتگاه هم نام ۶ جشن یا جشن های ششگان ۵ روزه ایران باستان هستند. اماکن تاریخی و جاذبه های گردشگری تفت که نزدیک به اقامتگاه سنتی نار تی تی تفت می باشند شامل چشمه آب گرم معدنی دره زرشک ، آبشار دره گاهان ، کوه عقاب ، باغ صدری تفت ، چم، روستای هدف گردشگری تفت می شود.

آبشار دره گاهان تفت

آبشار دره گاهان تفت ، تنها آبشار مهم یزد و جزو دیدنی های تفت است که با ارتفاعی بیش از ۲۰ متر، در جنوب غربی شهر تفت و داخل دره دامنه شیرکوه قرار دارد. این آبشار به صورت فصلی می باشد و آب آن از باران و ذوب تدریجی برف های شیرکوه در فصل بهار و اوایل تابستان تأمین می گردد. آبشار دره گاهان تفت در ارتفاع بالای ۲۰ متر شکل می گیرد که به همراه هوای مطبوع، جاذبه های طبیعی دره و سنگ های مساعد صخره نوردی، منطقه اکوتوریستی زیبا ساخته و هر ساله گردشگران زیادی را به سمت خود جذب می کند. وجه تسمیه آبشار دره گاهان یزد از گاه گاه و فصلی بودن این آبشار گرفته شده و برخی از سال، خشک و گاهی، پر آب و با نشاط می باشد. دره گاهان یزد ، علاوه بر آبشار زیبا یک جاذبه باستانی به نام قلعه پهلوان بادی نیز دارد که بالای صخره ای بزرگ قرار گرفته و در گذشته پناهگاه شخصی به همین نام بوده است.

کوه عقاب تفت

کوه عقاب یزد ، کوهی ۲۰۰۰ متری به شکل یک عقاب عظیم الجثه می باشد که بال هایش را بر سطح دشتی وسیع پهن کرده است، این اثر زیبا به علت تفاوت در جنس سنگ‌ های اطراف کوه و ریزش آنها می باشد. عقاب کوه در یزد و روستای فراشاه قرار گرفته و از سری کوه های استان یزد به شمار می رود. جنس آهکی و فرسایشی کوه عقاب تفت اجازه رشد هیچ گونه گیاه و چشمه ای را بر روی آن نمی دهد ولی با حفره های خود در قسمت بالایی کوه، لانه های بسیاری را برای جانوران کوهستانی ایجاد کرده اند. کوه عقاب تفت در واقع یک سنگ آهکی می باشد که از بالا آمدن توده گرانیتی غرب شیرکوه شکل گرفته و قسمت های زیرین آن نیز دگرگون شده است. برای صعود به قله عقابکوه باید به روستای فراشاه یا اسلامیه رفت و از قسمت غربی روستا به سمت دامنه ی شمال غربی عقاب کوه حرکت کرد .عقاب کوه تفت با شماره ۳۴۷ در آثار ملی ایران به ثبت رسیده است .دیگر آثار تاریخی و دیدنی روستای فراشاه شامل چنار کهنسال روستا، یک غار در دامنه کوه، ۲ حسینیه، ۴ مسجد، زیارتگاه قدمگاه، برج دیدبانی چیل اسلامیه و آثار تاریخی موبدان فیروز می شوند.

کوه عقاب از یک سنگ آهکی شکل گرفته که توده گرانیتی در غرب شیرکوه ، این تشکیلات آهکی را به سمت بالا آورده و حتی باعث دگرگونی بعضی قسمت های زیرین کوه نیز شده است.

زمان شکل‌گیری لایه‌های آهکی به اوایل دوره دوم زمین‌شناسی بر می گردد، در اواخر دوره دوم؛ ساختار بخش‌های دیگر شیرکوه متأثر از کوه‌ های لارامید این لایه‌ها تغییر کرده و ارتفاع بیشتری به خود گرفته است. در دوره چهارم زمین‌شناسی؛ بافت آهکی عقاب کوه یزد به خاطر افت دما، یخ بندان شدید و سپس ذوب شدن آن، به شدت دچار فرسایش شیمیایی و مکانیکی شده ‌است.

متفاوت بودن جنس سنگ‌های اطراف کوه و ریختن و نابود شدن آنها باعث شده تا این کوه به شکل یک عقاب نمایان شود و آن را به یکی از کوه‌های زیبا و کمیاب در استان یزد تبدیل کند.

برفخانه طزرجان

برفخانه طزرجان ؛ قله ای ۳۹۹۰ متری با یخچال های طبیعی، چندین دهلیز و دیواره های سنگی است که از دیدنی های تفت و جاذبه های کوهنوردی و سنگ نوردی محسوب می شود. در ایام دور و پیش از کشف تکنولوژی تولید یخ، مردم محلی برای داشتن آبی خنک در گرمای تابستان، به برفخانه دائمی طزرجان می رفتند و با تکه تکه کردن قطعات یخ قله و گذاشتن آن در لا به لای کاه، توسط قاطر به روستا می بردند. قله برفخانه طزرجان شامل قله اصلی برفخانه، قله غربی برفخانه، میل برفخانه و سوزنی های برفخانه مشهور به میل فریدونی می باشد. صعود قله برفخانه طزرجان از منطقه خوش آب و هوای افشار آباد طزرجان شروع و با طی مسیر دره امید و پونه و لذت از چشمه های زلال و همیشه پُر آب دامنه کوه و گل های بهاری به فتح قله ختم می شود. از دیگر جاذبه های گردشگری طزرجان می توان به مسجد جامع طزرجان با قدمتی ۷۰۰ ساله، درخت چناری با قطر بیش از ۵/۱ متر، کوه ها و ارتفاعات دیگری نظیر لاخسمه، لاانجیر، بزرین، مزبیر آباد، گروه، کوه کلاه و دخمه اشاره کرد.

نخل برداری

یکی از جاذبه‌های انسانی مشهور و جهانی شهر تفت، مراسم نخل‌برداری است. به طور معمول و به رسمی قدیمی در شب عاشورا و پس از آذین‌بندی (دو روی نخل را با آیینه و پارچه‌های سرخ و سبز تزیین می‌کنند) و سیاه‌پوش نمودن نخل، انبوه جمعیت مردم و عزاداران و هیأت‌های مختلف، اندکی نخل را برای آزمایش و تغییر وضعیت جابه‌جا می‌کنند تا در روز عاشورا، مشکلی پیش نیاید. البته این دقت، بیشتر در مورد نخل‌های بسیار بزرگ اعمال می‌شود.

در روز عاشورا با توجه به سنتی قدیمی و یا قرارداد عرفی که میان هیئت‌های عزادار برقرار بوده است، در ساعت معینی از روز نخل برداری صورت می‌گیرد. بدین صورت که بیشتر کسانی که می‌خواهند شانه خود را به زیر نخل ببرند، مقداری پنبه، پشم، کاه، پارچه و یا هر جسم نرم دیگری را داخل دستمال‌های بزرگ پیچیده، آن را به سر یکی از کتف‌های خود می‌بندند تا هنگام شانه بردن به زیر چوب‌های حمال، شانه‌شان آسیبی نبیند و فشار سنگینی نخل را بهتر تحمل کنند.

سپس به دستور شخصی باتجربه و سالمند که به رسم قدیم از سادات است، افراد به نسبت توانایی‌شان، با پای برهنه، دور تا دور و داخل پایه‌ها و چوب‌های حمال نخل تقسیم شده، جایگزین می‌شوند و در زمانی مناسب، به دستور آن فرد رهبر، با ذکر «یا حسین، یا حسین» مسافت تعیین شده را پیموده و دوباره به جایگاه اولیه نخل باز می‌گردند و همزمان صدای طبل، سنج و شیپور در فضای اطراف حسینیه طنین‌انداز می‌شود. البته در حال حاضر مرسوم شده که سه دور این حرکت جابه‌جایی پیاپی صورت گیرد. اما پیرها نقل قول می‌کنند که در قدیم به جهت تبرک چهارده معصوم، نخل را چهارده مرتبه می‌گرداندند.

ناگفته نماند که شخص راهبر و فرمانده نخل، در پهنه سرو مانند نخل و بر روی یکی از چوب‌های آن، با آویختن شال عزا به گردن، می‌ایستد و با حرکات دست خود نخل‌بران را در جا‌به‌جایی نخل، هدایت می‌کند. یک یا دو نفر هم از نوک یا راس نخل بالا می‌روند و در هنگام حرکت، یکی اذان می‌گوید و دیگری اشعار حماسی یا ابیاتی از دوازده بند مشهور محتشم کاشانی را می‌خواند.

در هر دور یا رفت و برگشت نخل، تعدادی شتر، گاو و گوسفند نذری قربانی می‌شوند تا پس از ختم مراسم، بین نیازمندان، تقسیم و یا با پخت آش گندم از گوشت دام‌های قربانی، مردم را به خوردن آش گندم یا آش‌حسینی، مهمان نمایند. همچنین پیش از حرکت دادن یا در هنگامی که نخل می‌ایستد، بعضی از مردم با پخش نُقل یا نخود برشته و مانند آن نذر خود را ادا می‌کنند.

پس از آخرین حرکت و جابجایی، نخل را به جای ثابت خود بازگردانده و بر روی پایه‌های خود نهاده می‌شود تا مراسم عزاداری دیگر. پس از آن، انبوه نخل‌بران، به سرعت از زیر نخل بیرون رفته و با دیگر عزاداران به سر و سینه می‌زنند و با فریاد «حسین، حسین» لحظاتی تاثربرانگیز را ایجاد می‌کنند.

بعد از به زمین گذاشتن نخل، نخل‌بران و دیگر مردم به مقابل تکیه یا عزاخانه امام حسین(ع) هجوم برده و با فریادهایی سوزناک، با تمام جان بر سر و سینه می‌زنند که محلی‌ها به آن «جوش زدن» می‌گویند و نوعی تعزیه‌خوانی است. «جوش خوان» اشعاری را می‌خواند و مردم با سینه زدن مداوم، جواب می‌دهند که از مشهور‌ترین و متداول‌ترین آن‌ها، تضمین آیه ۱۰۷ سوره «صافات» از قرآن کریم است: «گفت در آن لحظه خدای کریم / اِی به فدیناه بذبح عظیم»

اگر عمل نخل‌برداری در عصر عاشورا صورت گیرد، پس از اتمام مراسم نخل‌برداری، عزاداران تا غروب آفتاب به عزاداری ادامه می‌دهند و پس از غروب آفتاب و اذان مغرب و خواندن نماز، مراسم شام غریبان را، با تجسم غربتی خاص برگزار می‌کنند. مردم با رفتن از این محل به آن محل در حالی که تعدادی از عزاداران به ویژه کودکان، شمع در دست دارند به نشانه تاریکی بیابان کربلا و پراکنده شدن کودکان خردسال خانواده امام حسین(ع)، به مراسم دهه اول ماه محرم خاتمه می‌دهند.

گنبد شیخ جنید

توضیحات این بنا در روستای توران پشت از توابع شهرستان تفت واقع شده است. گنبدی که دیده می شود دارای برجی هشت ضلعی و سنگی است که از سنگهای ساده نما سازی شده است و از لحاظ شیوه و سبک معماری عهد سلجوقی نمونه قابل ملاحظه به شمار می رود. در بالای محراب آن کتیبه ای آجری به خط کوفی موجود بوده که در سال ۱۳۱۵ به موزه ایران باستان منتقل شده است.
بر اساس مضمون این کتیبه این محل آرامگاه ابن ابی طاهر بوده و به دستور فرزندش در سال ۵۴۳ هجری قمری ساخته شده است.

قلعه توران پشت

قلعه توران پشت بر روى صفه اى در دامنه کوه رو به سوى دشت با وسعت زیاد کفه طاقستان را تحت تسلط خود دارد و کیفیتى اساطیرى را به ذهن متبادر مى سازد. این ویژگى باعث شده که بتواند خطر هجوم غارتگران و متجاوزان را که بیشتر از سمت کفه و منطقه فارس، روستا را تهدید مى کرده خنثى و بدین وسیله دورى فاصله از مرکز و شهرهاى بزرگ را جبران کند.
این قلعه از نظر کاربرد سنگ در بناى آن منحصر به فرد است. در این قلعه تعداد زیادى حجره وجود دارد و هر خانواده روستا حجره اى در اختیار داشته اند و مواد غذایى مانند حبوبات، خشکبار، آرد و… را به گونه اى طبقه بندى شده، در محلهاى مخصوصى که به این منظور در حجره ها در نظر گرفته شده اند انبار مى کردند و از این رو یک قلعه حفاظتى ـ زیستى بشمار مى آمده است. ویژگى دیگر این قلعه در سنگى قلعه که در اندازه ۱‎/۷ *۱ متر از نوع سنگهاى رسوبى همان تپه است مى باشد. این در تا چندى پیش به زیبایى بر لولاى یک تکه سنگى خود مى چرخید و باعث حفاظت قلعه از ورود بیگانگان میشد.

سرو دوقلو مبارکه تفت

سرو دوقلو که اهالی زرتشتی نشین آن را سرو دوتا می گویند و مدرسه و آتشکده ودخمه از مکانهای دیدنی این روستا است. مشخصات اثر: سرو دوقلو مبارکه یکی از چهار میراث طبیعی شهرستان تفت است که در تاریخ ۲۵/۸/۱۳۸۸ به شماره ثبت ۶۹ در فهرست آثار طبیعی به ثبت رسیده که قدمت آن ۵۵۰سال سال تخمین زده ‌اند و در نزدیکی آن‌ها بقایای آتشکده کوچکی مشاهده می‌‌شود. سرو اول: ارتفاع ۱۵متر ارتفاع ناحیه تشکیل دهنده تاج ۷۰/۲ محیط ۵/۳متر قطر تقریبی تاج۴/۹متر سرو دوم : ارتفاع۱۵ ارتفاع ناحیه تشکیل دهنده تاج ۵۰/۲ محیط ۳متر قطر تقریبی تاج ۵۰/۸ متر

روستای چم

روستای چم از روستاهای هدف گردشگری شهرستان است که تابع دهستان پیشکوه از بخش مرکزی شهرستان تفت می باشد. موقعیت طبیعی روستای چم دشتی، با آب و هوای گرم و خشک می باشد که در ۵ کیلوکتری شمال خاور شهر تفت واقع شده است. گیاهان این روستا شامل شاتره و خاکشیر که کاربرد دارویی دارند و پوشش گیاهی برای چرای دام می باشد.

وی جمعیت این روستا را ۸ خانوار و بالغ بر ۲۰ نفر ذکر کرد و افزود: زبان اهالی روستا، فارسی با گویش یزدی است. دین اهالی روستا اسلام شیعه و زرتشتی می باشد. باسوادین ۷۰ درصد مردم این ده را تشکیل می دهند. مشاغل عمده آبادی را فعالیت هایی از قبیل کشاورز، باغداری و دامداری که نوع کشت آبی بوده و محصولات عمده این روستا، گندم، جو، یونجه، چغندر قند، شلغم، پیاز، انار و بادام است. منابع تامین آب کشاورزی و آشامیدنی از قنات به صورت لوله کشی می باشد.

این روستا دارای درخت سرو کهنسالی با قدمت ۳ هزار سال می باشد که اخیرا با شماره ۴۰ در فهرست میراث طبیعی کشور به ثبت رسیده است. این درخت با ارتفاع ۱۸ متر در حیاط آتشکده زرتشتیان قرار گرفته و در کنار تنه آن جایگاهی برای روشن کردن شمع ساخته شده است.

قدیمی‌های منطقه از هجوم ملخ ها به بسیاری از انشعابات این درخت در حدود ۶۰ سال پیش و همچنین خشک شدن درخت در اثر وزش باد شدید در حدود ۵۰ سال قبل که منجر به ایجاد شکاف در تنه اصلی آن شده خبر می دهند که البته هم اکنون این شکاف توسط سیم بکسل بسیار قوی مهار شده است.

جشن سده در آتشکده روستای چم

از دیرباز، برگزاری جشن های مختلف در میان ایرانیان جایگاهی خاص و همیشگی داشته، جشن هایی با ویژگی ‌مشترک پیوند با پدیده ‌های طبیعی، اقلیمی و کیهانی که از جمله آن ها؛ جشن سده یا آیین سده سوزی می باشد.

جشن سده نمونه کاملی از جشن های اصیل و خاص زرتشتی و از آیین های بزرگ ایرانیان قدیم است که هر ساله در شامگاه دهم بهمن ‌ماه در روستای تاریخی چم برگزار می گردد. در این جشن، زرتشتیان زیادی از اقصی نقاط کشور گرد هم می آیند و با خواندن سرودهای ایران، گاتا، ترانه‌های گوناگون و دکلمه به جشن و پایکوبی می پردازند و به امید پیروزی نور بر تاریکی، آرزوی کوچ سرما و آمدن گرما و نور را می‌کنند.

ایرانیان باستان معتقدند که برپایی یک آتش بزرگ، قلب زمین را گرم کرده و زمستان را فراری می دهد و از این رو می توان زندگی را به زمین برگرداند.

جشن پیدایش آتش معروف به جشن سده ؛ در دهمین روز بهمن ماه یا همان صدمین روز زمستان برگزار می گردد که هم زمان با روز مهر ایزد در تقویم باستانی ایران و زمانی که ۵۰ روز و ۵۰ شب به نوروز باستانی مانده است، برپا می شود.

شهر جهانی یزد نیز که یکی از بزرگترین مراکز تجمع زرتشتیان در دنیا می باشد، هر ساله در جای جای آن آئین ها و سنن کهن ایران باستان اجرا می شود.

روستای چم هم که یک آتشکده تاریخی و مهم مربوط به قرون آخر دوران های تاریخی پس از اسلام دارد نیز از این امر مستثنی نیست و سالیان سال است که به برگزاری این مراسم آیینی به خصوص جشن سده می پردازد.

آتشکده زرتشتیان چم در تاریخ ۲۲ آبان ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۱۹۹۸۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

گورستان باستانی زرتشتیان چم

دخمه چم گورستانی مدور است که اجساد مردگان آیین زرتشتی را در آن می‌گذاشتند تا خوراک لاشخورها شوند و استخوان‌شان در چاهی که استودان یا استخوان‌دان نامیده می‌شود ریخته شود. نیم قرن پیش، برگزاری آیین مردگان در دخمه‌های ایران ممنوع شد و حالا زرتشتیان یزد اجسادشان را در قبرستانی کنار همین دخمه، یعنی دخمه چم دفن می‌کنند.حصار دور دخمه ها، دیوار مدور ضخیمی به شکل برج بود که از مصالحی نسبتا محکم و با دوام ساخته می‌شد و پلکانی زمین هموار را به درب دخمه‌ها متصل می‌کرد. سطح داخلی دخمه به صورت پهنه‌ی گردی است که تمام آن با تخته سنگ‌های بزرگ مفروش شده و به قسمت‌های زیر تقسیم‌بندی می‌شود:

نوار دایره‌ی انتهایی متصل به دیوار پیرامون دخمه که مخصوص مردهاست.

نوار دایره‌ی میانی بعد از قسمت مردها که مخصوص زنهاست.

نوار دایره‌ی داخلی بعد از زن‌ها که مخصوص کودکان است.

نهایتا در مرکز دایره چاه استودان یعنی استخوان‌دان است که سنگ متحرکی به نام ارویس در ته آن چاه وجود دارد. دخمه‌ها را کلا یکسان می‌ساختند، در و دیوار و سطح دخمه مشخصات و اندازه‌های معینی نداشتند بلکه بر حسب نیاز و جمعیت شهرها و روستاهای زرتشتی‌نشین بنا می‌شدند. دخمه‌ها را از خشت خام و گچ بنا می‌کردند تا مواد آلوده به زمین نرسد. در ساختن دخمه اصولی همچون کوبیدن ۴ میخ بزرگ، ۳۶ میخ متوسط و ۲۶۰ میخ کوچک بر زمین رعایت می‌شد. صد نخ پنبه را یک ریسمان می‌کردند و سه بار آن ریسمان را دور تا دور دخمه به گرد این میخ ها می‌پیچاندند و اول سروش باج تا ویدوا مروتی می‌خواندند.

از دیگر آثار تاریخی تفت:

کوه اِرْنان
آسیاب آبی
بازار تفت
قدمگاه مرتضی علی (ع)
غار اسلامیه
مسجد شوده
باغ گلشن تفت

چشمه تامهر
بقعه شیخ علی بلیمان- بیداخوید
چنار قدیمی (اسلامیه)
خانه‌های قدیمی
مسجد جامع بیداخوید

کاروانسرای دهشیر
آب انبار کوهستانی (جادهٔ ده بالا)
آب انبار برالسویّه
مسجد جامع اسلامیه
مسجد جامع طزرجان

 

آداب و رسوم ماه محرم در یزد

هم‌اکنون به تلگرام کافه صور بپیوندید