غذاهای سنتی یزد
غذاها بخشی از فرهنگ یک خطه یا سرزمین را تشکیل می دهند و بر اساس آداب و رسوم و ویژگی های خاص منطقه شکل می گیرند. در ایران نیز هر شهر یا روستایی غذاهای سنتی دارد که یکی از تجربیات سفر به آنها را تشکیل می دهند.
چشیدن غذاهای سنتی مختلف به شما این امکان را می دهد که در کنار به دست آوردن تجربیات تازه بیشتر در فرهنگ مقصد غرق شوید و خاطرات خوشی را در کنار همسفرانتان رقم بزنید. مزه های گوناگون در مقاصد مختلف پیام های فرهنگی گوناگونی دارند که شناخت بهتری از مقصد به شما می دهند.
یزد یکی از شهرهای مرکزی ایران می باشد که با واقع شدن در قلب کویر، فرهنگ متفاوتی را در خود جای داده است. علاوه بر ویژگی های خاص معماری و جلوه های تماشایی فرصت چشیدن طعم غذاهای سنتی در محله های تاریخی را نیز به شما هدیه می دهد.
اسم یزد که می آید همه به یاد قطاب و لوز و پشمک و شیرینی های خوشمزه ای می افتند که مزه شان هیچوقت از ذائقه ی ایرانی حذف نمی شود. اگر گذرتان به این استان افتاد خرید سوغاتی های یزد فراموشتان نشود.
کافیست کمی بیشتر در خیابان های یزد قدم بزنیم و به رستوران ها نزدیک شویم تا در میان غذاها هم انتخاب های سنتی و تجربیات جدیدی به چشممان بخورد. برای چشیدن غذاهای سنتی یزد باید کمی با ذائقه ها و عادات غذایی در این استان آشنا شویم. استفاده از ماست در آشپزی یزدی ها خیلی متداول نیست. آنها در غذاهای سنتی مانند آب دوغ خیار که ماست در آنها استفاده می شود، کشک را جایگزین ماست کرده اند.
صبح ها در سفره های یزدی نان کُپَک و لَتیر و نان خشک سنتی پیدا می شود و در ماه های سرد سال ارده شیره و حلوا ارده را در هر خانه ای می توان یافت. مصرف چای در میان یزدی ها زیاد و چای همیشه همراه نبات است .نبات نباید در کنار قند یزدی و بر سر سفره ی صبحانه فراموش شود.
هندوانه و انار پرمصرف ترین میوه ها هستند و پخت رب انار در بعضی قسمت ها طی مراسم خاصی صورت می گیرد. رب انار یزد رقیق است و برای ملس نمودن مزه ی آن تکه های بِه در آن می ریزند. گاه بر سر سفره ها رب انار به عنوان چاشنی و سس استفاده می گردد. پنج شنبه ها بوی نان سوروک در کوچه ها می پیچد و بر در هر خانه ای فردی منتظر صاحبخانه است تا نان سوروک را به عنوان خیرات به او تقدیم کند.
در چهار فصل سال در هر خانه ای قفسه ای از عرقیجات گیاهی به چشم می خورد و قسمتی از خانه هم به نگهداری گیاهان دارویی اختصاص می یابد. زمستان که می شود توت خشک و گردو را می کوبند تا به صورت تخته در آید و به عنوان یک میان وعده ی لذیذ میل کنند. بعضی تفاوت ها در دستور های تهیه غذاهای سنتی هم دیده می شود . مثلا دیدن چغندرهای حلقه حلقه ای و سرخ شده در کشک بادمجان های یزدی اصلا عجیب به نظر نمی رسد.
غذاهای سنتی یزد نیز رنگ و بویی از فرهنگ آن منطقه را دارند. برای آشنایی شما با این غذاها در ادامه آنها را به شما معرفی می کنیم
۱. قیمه یزدی
قیمه یزدی یکی از خورش های اصیل یزدی است که در منوی تمام رستوران های سنتی یزد به چشم می خورد. این خورش همان قیمه ی معمولی است اما تفاوت هایی در مواد اولیه ی آن وجود دارد. در طبخ این خورش به جای لپه از نخود دو تکه شده یا اصطلاحا لپه نخود استفاده می گردد و گوشت قرمز، پیاز خردشده، لیمو عمانی، دارچین، هل و زردچوبه دیگر مواد تشکیل دهنده ی آن هستند. در نوع سنتی آن استفاده از رب گوجه فرنگی معمول نیست اما امروزه برخی به آن چاشنی رب نیز اضافه می کنند.
۲. کوفته های یزدی
شاید همه با شنیدن نام کوفته به یاد یکی از غذاهای سنتی تبریز بیفتند اما در یزد نیز انواع مختلف کوفته ها بر سر سفره ی خانواده ها جای دارد که عبارتند از:
کوفته لپه
کوفته لپه غذایی شبیه به کوفته تبریزی است که در تهیه ی آن از سبزی معطر، کشمش، زرشک، پیاز سرخ شده،تخم مرغ خام و پخته، گوشت چرخ کرده، نمک و ادویه و رب گوجه فرنگی استفاده می شود.
کوفته برنجی
این کوفته ی خوشمزه و یکی از غذاهای سنتی پر طرفدار با استفاده از برنج، گوشت چرخ کرده گاو یا گوسفند، آرد نخودچی، پیازچه، جعفری، شوید، رازیانه، نعنا، ترخون، لپه، تخم مرغ، رب گوجه فرنگی، گردو و زرشک طبخ می شود.
کوفته نخودچی
گوشت چرخ کرده گوسفند، پیاز، تخم مرغ، آرد نخودچی و سبزیجات معطر شامل تره و جعفری مواد تشکیل دهنده ی این غذای سنتی هستند. در گذشته به جای آرد نخودچی از نخود یا لپه خام استفاده می کردند. این حبوبات را که از شب قبل خیس کرده بودند می کوبیدند و در کوفته می ریختند. این غذا به کوفته یزدی نیز شهرت دارد.
کوفته هویج
گوشت چرخ کرده، پیاز، هویج، آرد، رب گوجه فرنگی یا انار و سبزیجات معطر مواد اولیه ای هستند که در طبخ کوفته هویج از آنها استفاده می شود. این غذا در شهرهای دیگر ایران نیز تهیه می گردد.
۳. خورشت بِه آلو
این غذا با طعم ملس و خوشایندش شناخته می شود و علاوه بر طبخ آسان به خاطر وجود آلو و بِه در ترکیب آن خواص بسیاری نیز دارد. خورشت بِه آلو با بِه ، گوشت، آلو، لپه، پیاز ، زعفران، شکر و رب گوجه فرنگی تهیه می گردد.
۴. قلیه های یزدی
در یزد دو نوع قلیه طبخ می شود که عبارتند از:
قلیه کدو تنبل
قلیه کدوی تنبل یا حلوایی از آن غذاهای سنتی خوشمزه است که با عطر دل انگیز و طعم کم نظیرش در دورهمی های خانوادگی یزدی ها جایگاه ویژه ای دارد. علاوه بر این قلیه کدو تنیل غذایی سرشار از آنتی اکسیدان است و خواص بسیاری را دارا می باشد. در طبخ این غذا از کدو تنبل، لوبیا قرمز، ماش، برنج، پیاز، دارچین و فلفل سیاه استفاده می کنند.
قلیه سیب زمینی
این غذا یکی از غذاهای سنتی تقریبا فراموش شده ی یزدی است که آن را با ترکیب سیب زمینی حبه ای، لوبیا چیتی یا قرمز، ماش، پیاز، برنج نیم دانه، زرچوبه، دارچین و فلفل سیاه طبخ می کنند.
۵. تاس کباب یزدی
تاس کباب یکی از غذاهای سنتی پرطرفدار در میان خانواده های یزدی است که از ترکیب سیب زمینی، پیاز، روغن، گوشت چرخ کرده، رب گوجه فرنگی و دارچین تهیه می گردد. این غذا جایگاه خاصی در مهمانی های یزدی دارد و گاهی در آن هویج نیز به کار می رود.
۶. آبگوشت گوجه و بادمجان
گوشت ماهیچه گوسفندی، لپه یا لوبیا، بادمجان، روغن، غوره، رب گوجه فرنگی، سیب زمینی استامبولی و زدرچوبه و فلفل مواد تشکیل دهنده ی این آبگوشت خوشمزه هستند که در میان سفره های یزدی دیده می شود.
۷. فله
فِلّه ساده ترین غذای یزدی هاست که در شهر های دیگر با نام های متفاوتی آن را می شناسند. این غذا با شیر آغوز گوسفند یا گاو در اول بهار تهیه می شود. یزدی ها شیر آغوز را می جوشاندند و پس از سرد شدن هنگامی که به خاطر نوع شیر حالتی شبیه به فرنی پیدا کرد آن را میل می کنند. این غذا در گدشته های دور بر سر سفره های هفت سین نیز وجود داشته است.
۸. کشک خیار
کشک خیار غذایی برای روزهای گرم یزد است. با شستن کشک خشک، خیساندن و ساییدن آن یکی از مواد اولیه ی این غذای ساده تهیه می شود سپس به آن چند عدد خیار رنده شده با درجه درشت، گردوی خرد شده، نعنا و کشمش می افزایند. برخی مواقع این غذا یکی از پیش غذاهای سنتی بر سر سفره است و گاه می تواند غذای اصلی نیز باشد.
۸. کله گیپا
کله گیپا یا سیرابی از جمله غذاهای سنتی است که علاوه بر یزد در سایر شهرهای مرکزی ایران نیز طبخ می شود. مواد داخل دلمه اعم از برنج، عدس، لپه، پیاز، برگه زردآلو، آلبالو پودرشده یا زرشک می باشد که آنها را در داخل سیرابی تمیز شده می ریزند و پس از دوختن سیرابی آن را در آب کله پاچه می پزند.
میان وعدههای یزدی
به هنگام بعداز ظهر و یا قبل از ظهر هنگام میل کردن میان وعده هایی است که در خانه های یزدی وجود دارند.
۱. مُشتوک
نان خشک کوبیده که حتما باید از نان های سنتی یزد باشد را با پیاز و پنیر رنده شده و گردوی نیم کوب شده و زیره مخلوط می کنند؛ سپس مقداری آب به آن می افزایند تا بتوانند مانند خمیر آن را شکل دهند و به صورت گلوله هایی درآورند تا آماده ی مصرف شود.
۲. نان سوروک
نان سوروک یک نان روغنی می باشد که بیشتر در پنج شنبه ها و برای خیرات آماده می شود. در تهیه ی این نان از آرد نان سنگک، آب، شکر ، نمک، تخم گشنیز، گیاه گل رنگ، مایه خمیر و روغن کنجد استفاده می گردد.
دسرهای یزدی
بعد از صرف غذاهای سنتی خوشمزه و رنگارنگ نوبت به دسرها می رسد. دسرهای یزدی در دو نوع زیر وجود دارند:
۱. ماقوت
ماقوت نام دسر خوشمزه ای است که از نشاسته، آب، شربت و گلاب و گاهی زعفران تهیه می شود و خلال پسته و بادام بر روی آن خودنمایی می کند.
۲. پالوده یا فالوده یزدی
پالوده یا فالوده یکی از خوردنی های خوشمزه ای است که در سراسر یزد می توانید آن را تهیه کنید. نشاسته، گلاب، آب و شکر مواد اصلی آن را تشکیل می دهند. تفاوت این فالوده با نوع شیرازی آن در شکل برنج مانند و استفاده از سیاه دانه به هنگام سرو آن است.
آشهای یزدی
آش از جمله غذاهای سنتی است که جایگاه خاصی در آشپزی یزدی دارد و انواع مختلف آن در یزد طبخ می شود . کافه_صور هم قصد دارد تمام این آش ها را به شما معرفی کند تا در سفر به یزد هیچ تجربه ی خوشمزه ای از قلم نیفتد .
۱. آش شولی
محبوب ترین آش یزدی ها . شولی یکی از آش هایی است که به خاطر طبخ آسان و خوشمزه بودنش جایگاه خاصی در سفره های یزدی ها به خود اختصاص داده است . مواد مورد استفاده در طبخ آن کاملا به فصل بستگی دارد و در تابستان و زمستان از مواد مختلفی استفاده می شود .
ماش پخته، اسفناج، چغند، شوید و گاه شلغم و کدو زرد مواد تشکیل دهنده ی شولی زمستانی هستند. در تابستان ها شولی را با مقداری نخود سالم یا نیم کوب و عدس ، چغندر خرد کرده یا نیم کوب و برگ تهیه می کنند . از سرکه انار یا انگور و نیز رب انار به عنوان چاشنی آن به هنگام طبخ و بر سر سفره استفاده می شود .
بعد از پخته شدن مواد تشکیل دهنده ، مخلوط آرد گندم حل شده در آب سرد در آن می ریزند و مانند بسیاری از آش ها پیاز داغ را به آن اضافه و میل می کنند . مصرف برنج در آش شولی نیز در برخی اوقات دیده می شود.
۲. آش کدو
آش کدو در شهرستان تفت و بیشتر در زمستان ها طبخ می شود . یزدی ها این غذا را مقوی و مناسب برای افراد دیابتی می دانند . در طبخ آن از لوبیا، ماش، نخود، کدو حلوایی، عدس، پیاز، روغن، فلفل، ادویهها و شوید و آرد استفاده می شود .
۳. آش کلم
این آش از آش های ویژه ی شهرستان تفت است و به دلیل اینکه مزاج گرمی دارد در زمستان ها از محبوبیت خاصی در میان مردم برخوردار می باشد . کلم، گوشت یا چربی، ماش، سبزی، برنج و ادویه مواد موجود در این آش را تشکیل می دهند.
۴. آش ماش
اگر در استان یزد به شهر مهریز سر زدید چشیدن آش ماش را فراموش نکنید. مواد تشکیل دهنده ی این آش خوشمزه سبزی و ماش و گاهی سیبزمینی خرد شده است. به منطقه ی منشاد که بروید این آش را بر سر سفره ی صبحانه می بینید .رسم بر این است که یکی از نزدیکان شخص تازه فوت شده ، آش ماش را بپزد و به خانه خانواده عزادار ببرد. آنها معتقدند این آش بوی متوفی را از خانه می برد.
۵. آش گندم
پختن این آش در شب های اسفندماه متداول است. در شهرستان مهریز پخت این آش بسیار مرسوم است و آن را با نام آش حلیم و به نام حضرت عباس (ع) می پزند. نامش در منطقه ی مَنشاد جه جه و در منطقه ی بهادران شب اسفندی می باشد. به هنگام عزاداری های محرم دیگ ها برای پخت این آش برپا می شوند . آش گندم را با نام آش امام حسین نیز می شناسند و به دو صورت آن را طبخ می کنند .
در روش اول از نخود ، لوبیا چیتی، گندم پوست کنده ، سبزی آش و ادویه استفاده می کنند . در روش دیگر نیز جو و گندم پوست کنده ، نخود ، عدس ، ماش ،لوبیاسفید وقرمز و چیتی و چشم بلبلی ، سبزی ، پونه و ادویه ( زیره ، زردچوبه ، آویشن ) مواد تشکیل دهنده ی آن هستند و به هنگام آماده شدن آن را با روغن زیتون میل می کنند . در هر دو روش سیر داغ ، پیاز داغ ، نعنا داغ و کشک به آش طعم دیگری می دهند .
در دستور اولیه ی آش گوشت وجود ندارد اما امروزه به هنگام پختن آش گوشت قرمز ریش ریش شده را به آن اضافه می کنند. پخت این آش خوشمزه مراسم خاصی دارد . از چند روز قبل اجاق ها برپا می شوند تا همه در جریان پخت آش قرار گیرند . همگان دست به دست هم می دهند تا این آش طبخ شود . هنوز در اکثر نقاط یزد این آش با هیزم پخته می شود و حال و هوای عجیبی را در شهر به راه می اندازد .
۶. آش انار
مگر می شود در یکی از استان های پر از انار باشیم و خبری از آش انار نباشد . در استان یزد ، مهریزی ها بیشتر به طبخ این آش می پردازند و با عدس، برنج، آب انار و کمی گوشت آش انار را درست می کنند . در هنگام بیماری ها این آش را برای فرد بیمار طبخ می کنند و معتقدند که خاصیت درمانی آش برای بهبود بیمماری موثر است .
۷. آش پرک
اگر در یزد دچار سرماخوردگی شوید اولین درمان خانگی آش پَرُک است . در پخت این آش از اسفناج ، آرد ، پرک جو ، نخود و لوبیا چیتی استفاده می کنند . مهریز یکی از شهر هایی است که پخت این آش در آن بسیار رواج دارد .
۸. آش جو گاو
شهرستان اردکان به آش مخصوصش مشهور است . این آش خوشمزه طرز تهیه ی مخصوصی هم دارد . در طبخ این آش از خمیر ورنیامده ی ترش نشده استفاده می کنند . حبوباتش نخود و ماش است و گوشت سرخ شده هم به آن اضافه می شود . چند استکان آب را با کمی روغن در دیگ به جوش می آورند .ته دیگ را با مقداری از خمیر می پوشانند و مخلوط گوشت و حبوبات را روی آن می ریزند . دوباره لایه ای از خمیر روی ان می گذارند و بعد لایه ای از گوشت و حبوبات و این کار را تا پر شدن دیگ ادامه می دهند . حالا سوراخی در وسط لایه ها ایجا و آن را با روغن گوسفند پر می کنند . این آش به روش دم کردن پخته می شود و باید مقداری آتش هم روی دیگ قرار داده شود . پس از دم کشیدن و طی مدت زمان نسبتا طولانی آش جوگاو آماده ی خوردن می شود .
۹. آش جو
در ساعات اولیه ی اولین صبح ماه اسفند این آش در خیابان های شهرستان اردکان یافت می شود .جو، گوشت، چغندر، نخود، عدس و رب انار موادی هستند که این آش را تشکیل می دهند.
۱۰. آش آبغوره
ترکیب لوبیا چیتی یا قرمز ، عدس، برنج ، سبزی آش،گوشت چرخ کرده و رب گوجه فرنگی آش خوشمزه ای می شود به نام آش آبغوره . این آش لذیذ را برای عطش زدایی، صفرابری و کاهش قند و کلسترول خون استفاده می کنند . این آش در استان آذربایجان شرقی هم یکی از آش های پر طرفدار است.
۱۱. آش تمبر
آش تمبر آش خوشمزه ای هست که در طبخ آن از عدس ، گوشت ، تمبر هندی و برنج استفاده می شود.
۱۲. آش آلو
آش آلو با ترکیب برنج، گوشت چرخ کرده، سبزی آش، لپه و آلوی تازه یا آلوی خشک طبخ می شود . مزه ی این آش کمی ترش است و طرفداران خاص خود را دارد .
از اینکه همراه ما بودید امیدوارم از گشت و گذار خوشطمع ما لذت ببردید؟ تا به حال طعم کدام یک از آش های یزد را چشیده اید ؟ به نظرتان خوشمزه بود ؟ منتظر پیشنهادات و تجربیات شما در کافه صور هستیم .
حال که این مطلب را مطالع نمدید، پیشنهاد ما دیدن بهترین رستوران های یزد است.
۳ نظرها