آستانه اشرفیه

آستانه اشرفیه (به گیلکی: أسسؤنه) از زیباترین شهرهای ایران و در ۳۵ کیلومتری رشت واقع است و فاصله آن تا شهر لاهیجان تنها ۷ کیلومتر است. همچنین از شمال به بندر کیاشهر و به فاصلهٔ ۱۷ کیلومتری قراردارد. این شهر علاوه بر موقعیت جغرافیایی مناسب خاک بسیار حاصل‌خیزی نسبت به شهرهای مختلف گیلان دارد. به دلیل داشتن رود خانهٔ سفیدرود در دل خود. زیرا این رودخانه با ارزش، آبرفت‌های خوبی را با خود می‌آورد؛ به همین دلیل باغ‌های کشاورزی در کناره سفیدرود در این شهر به وفور دیده می‌شود. یکی از مزیت‌هایی که رودخانهٔ سفید رود به این شهر می‌دهد، عدم سیلاب در این شهر است. زیرا باوجود باران‌های فراوانی که در طول زمستان و پاییز می‌بارد؛ سفیدرود آب‌ها را به سمت خود کشیده و به دریا می‌راند. همچنین در کشور قزاقستان نیز شهری به این نام وجود دارد در گذشته این شهر در ساحل سمت چپ سفیدرود قرار داشت اما با تغییر مسیر این رودخانه هم‌اکنون در سمت راست این رودخانه قرار گرفته‌است

دهستان‌های آستانه اشرفیه

لسکوکلایه، دهنه‌سر سفیدرود، لشکام، چهارده، کیسم «کماچال» نیاکوه (kisom)، دهشال، دهسر، کورکاء، دهکاء، پوشل، نقره‌ده، سالکده و بیربنه از جمله دهستان‌های شهرستان آستانه اشرفیه می‌باشد.

کشاورزی در آستانه اشرفیه

بادام زمینی، ابریشم، برنج، چای و حبوبات از مهم‌ترین محصولات آستانه هستند که سه محصول بادام، ابریشم و برنج آستانه از شهرت جهانی برخوردار است و از مرغوبترین انواع آن است.

۹۰ درصد بادام زمینی کشور در آستانه اشرفیه تولید می‌شود. در حالی که در ایران بادام زمینی فقط به صورت آجیل استفاده می‌شود در کشورهای پیشرفته از این محصول برای تولید حدود ۲۰۰ محصول آرایشی، بهداشتی و غذایی استفاده می‌شود. مصرف بادام زمینی برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی – عروقی – سرطان و آلزایمر بسیار مؤثر است.

وجه تسمیه

آستانه اشرفیه در گذشته کوچان نامیده می‌شد. کوچان یعنی محل زندگی کوچ‌ها. کوچ از ساکنان قدیمی گیلان به‌شمار می‌روند و در بسیاری از متون باستانی نامشان با بلوچ‌ها آمده. بلوچ‌ها در قرن‌های دوم و سوم هجری از گیلان کوچیده و به جنوب شرقی ایران رفتند و کوچ‌ها به منطقه جلگه‌ای و دو سوی سپیدرود آمدند و گروهی در کوچسفهان امروز و گروهی دیگر در آستانه امروز یا کوچان پیشین ساکن شدند و نام خود را بر این دو ناحیه نهادند.[نیازمند منبع] و پس از تدفین پیکر سید جلال‌الدین اشرف که نوشته‌اند پسر موسی کاظم بوده در این شهر، نام آن به آستانه اشرفیه تبدیل شد.

اماکن شاخص آستانه اشرفیه

دکتر محمد معین، استاد برجسته زبان و ادبیات فارسی و پدیدآورنده فرهنگ معین از مشاهیر آستانه اشرفیه است. آرامگاه محمد معین، گردآورنده فرهنگ فارسی معین، ادیب و لغت‌شناس ایرانی در این شهر در کنار حشمت‌رود قرار دارد.

ساحل و بازار آستانه

از مکان‌های تفریحی آن پارک ساحلی و مناظر زیبای حاشیهٔ رودخانهٔ سفید رود است. دوشنبه بازار و پنچشنبه بازار این شهر مکانی مناسب برای اجتماع مردم و خرید مایحتاج هفته است و از شهرها و روستاهای همجوار در این روز به این مکان می ایند. در گذشته روزهای بازار این شهر فقط پنجشنبه بود اما پس از ورود محمد رضا شاه پهلوی به دستور وی دوشنبه نیز روز بازار این شهر شد.

پل خشتی نیاکو نماد هنر معماری و توانمندی گیلانیان

پل خشتی نیاکو که قدمت آن به قرن هشتم هجری بر می‌گردد در گذشته بر سر راه رشت به لاهیجان در روستای نیاکو واقع شده بود.

پل خشتی که در اصطلاح محلّی «خشت پل» گفته می‌شود ۵۰ متر طول و ۵ متر و ۸۰ سانتیمتر عرض دارد. در دو طرف پل جان پناهی به عرض ۲۷ سانتی‌متر و ارتفاع ۶۰ سانتی‌متر قرار دارد.

سنگ‌فرش کف پل با ۴۷۰ سانتی‌متر قطر استحکام بسیار زیادی دارد به طوری که پس از سال‌ها عبور انسان‌ها و وسایل نقلیه قدیمی و جدید هنوز پا بر جاست. بلندی طاق اصلی پل خشتی نیاکو تا سطح آب ۶ متر است که ۲ طاق کوچکتر در دو طرف این دهانه استحکام پل را بیشتر می‌کند.

این پل که در فهرست آثار ملّی ایران ثبت شده‌است پس از ساخته شدن جاده ارتباطی جدید رشت به لاهیجان از مسیر اصلی خارج شده‌است و هم‌اکنون در داخل روستای نیاکو از توابع شهرستان آستانه اشرفیه مورد استفاده مردم این روستا قرار می‌گیرد.

با توجه به اهمیت میراث فرهنگی به نظر می‌رسد باید برای حفظ این اثر معماری از خطر تخریب، تلاش‌های بیشتری صورت بگیرد.

آثار تاریخی آستانه اشرفیه

مهم‌ترین اثر تاریخی و دیدنی آستانه اشرفیه همان بقعه سیدجلال‌الدین اشرف است. این بنا را ظاهرا نخستین‌بار در ۳۱۱ق گوهرشاد خانم دختر کیارستم بنا نهاد و زینت کرد. به روایت نویسنده کتاب سفرنامه استرآباد و مازندران، در ۱۲۷۵ق هنگامی که می‌خواستند این آستانه را که خراب شده بود دیگربار بسازند به کتیبه‌ای دست یافتند که در آن نام گوهرشاد خانم را که در سال یاد شده این بنا را تعمیر کرده و ساخته، آمده بوده‌است. اما این روایت را دیگر اسناد تاریخی تأیید نکرده‌اند. پس از ۱۲۷ق چندبار دیگر بنای این بقعه گرفتار سیلاب‌های سفیدرود گردید و یکسره از میان رفت.

آخرین‌بار در ۱۳۵۰ش این بقعه را که خراب شده بود به‌طور کلی تجدید بنا کرده‌اند، گنبد قدیم را از بین برده و گنبد جدیدی بر روی آن ساخته‌اند. در نقشه فعلی، مسجدی که معروف به مسجد جنب حرم است. در حد شمالی امام زاده قرار دارد.

در ساختمان این امامزاده سابقا مناره‌ای نیز وجود داشته‌است، اما در بنای فعلی آن مناره وجود ندارد. در بازسازی نهایی ضریح جدیدی نیز برای آن ساخته و ضریح قدیم را به امامزاده آقاسیدمحمد برده‌اند.

از دیگر بناهای تاریخی آستانه، بقعه آقا سید محمد بن امام جعفر صادق علیه‌السلام در آستانه اشرفیه، بقعه آقاسیدحسن بن امام موسی‌کاظم علیه‌السلام در دهکده سیاه کوچه آستانه، بقعه آقاسیدمحمدبن امام‌رضا علیه‌السلام در کماچال آستانه، بقعه آقاپیر مزار در نیاکوی آستانه و چندین بقعه دیگر در روستاهای این شهرستان و نیز مسجد دهشال است.

موسسات فرهنگی، اجتماعی و خدماتی

آستانه اشرفیه دارای مؤسسات گوناگون فرهنگی و اجتماعی است. براساس آمار موجود این شهر دارای تأسیسات برق، آبرسانی، تلفن خودکار، ۹ درمانگاه دولتی، یک بیمارستان، یک آزمایشگاه و یک داروخانه است. تعداد پزشکان آن در کل شهرستان در حال حاضر ۶ نفر است. این شهر در مسیر راه اسفالته استان گیلان به مازندران قرار دارد و از طریق راه آسفالت با شهرهای رشت، لاهیجان، بندر کیاشهر، لنگرود و بندر انزلی مرتبط است.

در این شهرستان (به استثنای بندر کیاشهر) ۷۲ مدرسه ابتدایی، ۳۰ مدرسه راهنمایی، ۱۱ دبیرستان و هنرستان و یک آموزشگاه بهورزی وجود دارد. همچنین در بندر کیاشهر یک دانشسرای تربیت معلم، تأسیس شده‌است. در شهر آستانه، ۲ حوزه علمیه، یکی در مسجد جامع و دیگری در مسجد بازار قرار دارد که جمعاً در این ۲ مدرسه حدود ۶۰ طلبه به آموزش علوم دینی اشتغال دارند. در این شهر ۲ کتابخانه عمومی وجود دارد. کتابخانه فرهنگ و هنر در ۱۳۳۱ش بنیان نهاده شده و در حال حاضر ۵۲۷۰ جلد کتاب دارد.

تأسیسات دیگر این شهر، یک ورزشگاه، ۴ مهمانخوانه و یک مهدکودک است.

صنعت در آستانه

در سطح شهرستان ۴ کارگاه صنعتی وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها کارخانه تولیدی پارچه سیمین بافت است که در ۴ کیلومتری آستانه اشرفیه در روستای نازک‌سرا قرار دارد. نیز یک کارخانه پلاستیک‌سازی در جاده کمربندی آستانه و یک کارخانه فرغون‌سازی در ۳ کیلومتری جاده بندر کیاشهر قرار گرفته‌است. شرکت تولیدی گیلان مرغ نیز از مؤسسات با اهمیت این شهرستان است که به زودی آماده بهره‌برداری مجدد می‌گردد. همچنین در آستانه اشرفیه تعداد زیادی کارخانه چوب‌بری و برنج‌کوبی وجود دارد. در ۱۳۶۳ش در شهر آستانه، ۵۸۹۱ رأس گوسفند، ۱۳۲۱ رأس بز و بزغاله، ۳۹۶۵ رأس گاو و گوساله پرورش یافته‌است.

آداب و رسوم خاص در آستانه اشرفیه – چادر واچینی

مدتی پس از مراسم اسباب واچینی و قبل از عقد، مادر داماد همراه با عمه داماد و چند نفر همسایه و یک نفر خیاط به خانه عروس می‌روند و چادر عقد عروس را برش داده و با نخ کوک می‌زنند. این مراسم برای اعلام نزدیکی جشن عقد و اجازه به عروس که لباس‌هایش را برای مراسم عقد آماده کند.

از دیگر آداب و رسوم قابل ذکر این آستانه اشرفیه مراسم پنجشنبه بازار است که روزهای پنجشنبه هر هفته گروهی از روستاییان اطراف را به آن‌جا می‌کشاند. اما هنگامی که رابینو از این شهر بازدیده کرده‌است. در این روزها که روز مبادله کالا بین شهر و روستا بود، روستاییان برای تهیه لوازم زندگی به شهر آمد و شد داشتند.

• تلگرام کافه صور