پاسارگاد
مجموعه ی پاسارگاد محوطه ای تاریخی و گستره ای عظیم از سازه های برجای مانده از دوران اولیه ی پایتخت هخامنشیان (سده ی ششم قبل از میلاد) در ایران است که در دشت رودخانه ی پُلوار واقع شده است. این مجموعه به دستور کوروش کبیر ساخته شد.
پاسارگاد از لحاظ تاریخی به سه دوره تعلق دارد: آثار پیش از تاریخ و پیش از دوران هخامنشی، آثار دوره ی هخامنشی که دربرگیرنده ی کاخ اختصاصی کوروش، کاخ پذیرایی یا بارعام کوروش، کاخ دروازه یا کاخ شرقی با نقش برجسته ی انسان بالدار، صفه ی سنگی معروف به تخت مادر سلیمان (ساختار دفاعی تل تخت)، باغ پادشاهی پاسارگاد، آب نماهای کاخ شاهی، حوضچه های سنگی، ویرانه ی برج سنگی، بنای موسوم به زندان، دژ پاسارگاد، آتشکده ی پاسارگاد و محوطه ی مقدس و آرامگاه کوروش (شاخص ترین بخش این مجموعه) است.
آثار بعد از اسلام که شامل مسجد اتابکان، کتبیه و محراب کنده شده در اتاق آرامگاه کوروش، بنای اسلامی به نام مدرسه یا کاروانسرای مظفری در صد متری شمال آرامگاه کوروش است. تنگه ی بلاغی و موزه ی ناتمام پاسارگاد نیز از دیگر بخش های این مجموعه به شمار می روند.
مجموعه ی باستانی پاسارگاد که با مصالحی نظیر سنگ، آجر، خشت خام و چوب ساخته شده است اولین مرحله ی شکوفایی و تکامل هنرهای معماری، پیکرتراشی، رنگ آمیزی وشبیه سازی در دوره ی هخامنشی است که الگویی برای تخت جمشید و گواهی استثنایی از تمدن ایرانی به شمار می رود.
آرامگاه کورش بزرگ
آرامگاه کورش بزرگ مهمترین اثر مجموعه پاسارگاد ، بنایی است که پیشتر به نام ( مشهد مادر سلیمان ) بود و از سال ۱۸۲۰به بعد بعنوان آرامگاه کوروش بزرگ مشخص شده و چون گوهری در میان دشت خود نمایی میکند.
بنای آرامگاه میان باغهای سلطنتی قرار داشته و از سنگهای عظیم ، که درازای بعضی از آنها به هفت متر میرسد ، ساخته شده است . تخته سنگهای آرامگاه با بست های فلزی ، به هم پیوسته بوده است ، که بعدها آنها را کنده و برده اند و اکنون جایشان بصورت حفره هایی دیده میشود که بیشترشان را تعمیر کرده اند .
بنای آرامگاه دو قسمت مشخص دارد ، یکی سکوئی شش پله ای که قاعده آن مربع مستطیلی به وسعت ۱۶۵ متر است و دیگری اطاقی کوچک به وسعت ۷.۵ متر مربع که سقف شیب بامی دارد و ضخامت دیوارهایش به ۱.۵ متر میرسد .در ورودی آرامگاه در سمت شمال غربی قرار داشته و ۷۵ سانتی متر پهنای آن است .
پس از کشته شدن کورش بزرگ در جنگ با سکاها یا ایرانیان شمالی ، جسد وی را مومیایی کرده و درون تختی از زر نهاده و اشیای مهم سلطنتی و جنگی او را کنار وی گذارده بودند .
از سویی مردم ساختن بناهای با عظمت سنگی را خارج از قوه بشری می دانسته اند و به حضرت سلیمان که دیوها را برای کارهای دشوار در خدمت داشته است ، نسبت می داده اند . به همین جهت آرامگاه کورش را هم از بناهای آن حضرت می شمرند و آنرا به مادر او نسبت می دادند و ( مشهد مادر سلیمان ) می خواندند .
