سریزد روستایی با قدمت بیش از دو هزار سال
روستای سریزد در ۵ کیلومتری شهرستان مهریز و ۴۰ کیلومتری شهر یزد واقع شده است. این روستا به دلیل داشتن بناهای تاریخی متعدد و زیبا، یکی از قطب‌های مهم استان یزد محسوب می‌شود.
روستای تاریخی سریزد با قدمت ۲ هزار و ۵۰۰ سال پنجمین روستای نمونه گردشگری بین‌المللی ایران به شمار می‌رود. قلعه روستای سریزد به عنوان مهم‌ترین بنای تاریخی این روستا، یادگاری است از دوران ساسانیان و دارای ارزش‌های تاریخی و معماری بسیاری است، که از خشت و کاه و گل ساخته شده است و جزء آثار ملی کشور عزیزمان به حساب می آید و حفاظت از این اثر ملی و تاریخی وظیفه ما محسوب می‌شود.
این دژ بزرگ خشتی برای ذخیره غلات و مواد غذایی استفاده می‌شده است، علاوه بر غلات، پول، طلا و زیورآلات روستاییان نیز در مواقع هجوم و غارت در این قلعه نگهداری می‌شده است. در گذشته زمانی‌که جنگی صورت می‌گرفت محل اسکان اهالی روستای سریزد بود.
قلعه سریزد
قلعه سریزد یکی از کهن‌ترین و بزرگ‌ترین آثار تاریخی ایران و جهان بوده است. گرداگرد این بنا را خندقی به عرض تقریبی ۶ متر و عمق بین ۳ تا ۴ متر که اولین لایه دفاعی قلعه محسوب می‌شده، محصور کرده است.
این قلعه دارای دو دیوار متحدالمرکز تو در تو با برج و باروهایی بلند و تسخیر ناپذیر است که توسط خندقی محصور شده است. همچنین قلعه دارای دو درب بوده‌است که یکی درب اصلی و دیگری درب پشتیبان قلعه بوده است.
درب اصلی این قلعه به صورت متحرک بوده و به وسیله طناب و قرقره‌هایی از سمت پایین به بالا باز و بسته می‌شده است. زمانی که درب اصلی به وسیله دشمن شکسته می‌شد و دشمن به درون قلعه راه می‌یافت، درب دوم قلعه بسته می‌شده و در واقع نقش درب پشتیبانی قلعه را ایفا می‌نموده است.
قلعه سریزد از سه طبقه تشکیل شده است، که از خشت و گل ساخته شده و مصالح مورد استفاده در آن آجر و گچ بوده است. تزئیناتی نظیر کادربندی و شومینه‌سازی نیز در آن دیده می‌شود. در دو طرف راهروها، اتاق‌های متعدد حجره مانندی است که هر کدام دارای درب و کلیدی مجزا به منظور ذخیره‌سازی اشیا گرانبهای روستاییان بوده است. این اثر در تاریخ ۲۷ خرداد ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۱۰۸۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و در حال حاضر بیشتر قسمت‌های قلعه بازسازی شده است.
رباط نو و رباط کهنه
کلمه رباط که از ریشهٔ «ربط» گرفته شده است، به معنای ارتباط میان دو شهر می‌باشد که یک واژهٔ عربی است. در ابتدا به مفهوم یک ایستگاه نظامی، سپس توقفگاه موقت لشکری و بعد از آن برای منزل‌های میان راه که مورد استفاده ملتزمین رکاب شاهی قرار گرفته، بکار برده می‌شد. رباط‌ها بر خلاف کاروانسراها، از عمده مسائل به وجود آورندهٔ عوامل مذهبی (سفرهای زیارتی) و عوامل اقتصادی (تجارت) شکل می‌گرفتند.
سریزد دارای دو رباط، یکی کهنه و دیگری نو است. رباط کهنه که قدمت آن به قبل از قلعه سریزد بازمی‌گردد و اما رباط نو سریزد که دارای یک پلان مستطیل شکل به ابعاد ۲۰ در ۳۵، در شمالی‌ترین قسمت روستای سریزد واقع است، که عمدتاً از مصالح آجری ساخته شده است.
در قسمت فوقانی ورودی رباط اتاقی در نظر گرفته شده است که دو کاربر دارد در مرحله اول فضا به عنوان دیده بانی عملکرد داشته و در مرحله دوم به عنوان اعیانی‌نشین از آن استفاده می‌شده است. در راهروی ورودی که به حیاط منتهی می‌گردد دو اتاق در طرفین راهرو در نظر گرفته شده است، که این اتاق‌ها کنترل ورود و خروج کاروانیان را به عهده داشته است. پیرامون حیاط اتاق‌هایی جهت استراحت افراد در نظر گرفته شده و در فضای داخلی که به صورت مسقف می‌باشد، محلی برای بستن شتر و اسب از آن استفاده می‌شده است، این رباط با گذشت سالیان سال هنوز سالم و پابرجا می‌باشد.
مسجد جامع سریزد
بنای مسجد جامع سریزد بنا به روایتی به ۱۴۰۰ سال پیش احداث شده است که مصادف با ورود مسلمانان به رهبری حضرت امام حسن مجتبی (ع) به یزد و مرگ یزدگرد و برقراری حکومت اسلامی در این مرز و بوم است.
چاپارخانه سریزد
چارپارخانه بنایی است کوچک در محله سفلی سریزد در نزدیک مسجد جامع، این محل برای جمع آوری نامه بوده است. این بنا تاریخ ساخت دقیق ندارد اما زمان ساخت آن به ۷۰۰ الی ۸۰۰ سال پیش بازمی‌گردد که چاپار بران (نامه رسانان) پیغام یک شاه را به شاه دیگری می‌رساندند.
دروازه شهر فرافر
در مورد دروازه شهر فرافر چندین نقل قول وجود دارد. عده‌ای معتقدند این بنا کوشه‌ای دروازه خروجی سریزد و در واقع ورودی به سمت شهر یزد یا شهر فرافر بوده که به آن دروازه شهر فرافر می گفتند و بنابراین قدمت آن نزدیک به هزار سال می‌رسد. عده دیگری نیز معتقدند این بنا باقی‌مانده دیوار جنوبی بقعه‌ای چهار ضلعی و مکعبی بوده‌است. این بنا با پوشش گنبدی که سه ضلع دیگر آن فرو ریخته و به صورت فعلی باقی مانده است و احتمالاً به شکل یک خانقاه بوده که در این صورت قدمت آن به قرون هشتم و نهم هجری قمری مصادف با قرون ۱۴ و ۱۵ میلادی محدود می‌شود. این بنا در انتهای روستای تاریخی سریزد، در نزدیکی قبرستان روستا قرار دارد.
آب انبار
آب انبارهای استان یزد نشانه نبوغ و توانمندی فکر و دست معماران یزدی است . هنرمندانی که شدت گرما را توام با کمبود شدید آب در آراستن ستونها و بر پاداشتن سقف ها چنان در هم آمیخته اند که نظر هر بیننده و گردشگری را به خود جلب می کند.
وقتی آهسته از پله های آب انبارها پایین می روید ، بوی رطوبت و عطر خاک به مشام می رسد و آداب ، رسوم و تمدن اصیل ایرانی را در ذهن انسان مجسم می کند.
یک هنرمند و معمار یزدی دل زمین را می کاود و با عشق و علاقه پایه آبادی را بنا می کند. او با خشکی و کم آبی آشناست و با خلاقیت و نوآوری خود این کمبود را با ساختن آب انبارهای ارزشمند جبران کرده است. آب انبارهای سریزد به شرح زیر می باشند:
آب انبار سریزد
آب انبار پای برج
آب انبار چهار بادگیره
آب انبار محله پایین
آب انبار حاج ابوالقاسم حاجی قاسمی
آب انبار حاج علی
آب انبار محله میان
آب انبار سر بالا
یک نظر