عمارت مسعودیه
عمارت مسعودیه یکی از دیدنی‌ترین بناهای تاریخی در شهر تهران می‌باشد. کافه صور در این مطلب سعی می‌کند تا این بنای تاریخی را از تمام ابعاد از قبیل تاریخچه تا راه‌های دسترسی جهت بازدید علاقه‌مندان بررسی کنیم.
تاریخچه عمارت مسعودیه
عمارت مسعودیه بنایی است مربوط به دوره قاجار که در تهران میدان بهارستان واقع شده است. باغ عمارت مسعودیه به دستور مسعود میرزا، ملقب به ظل‌السلطان، فرزند ناصرالدین شاه، در ۱۲۹۵ ق، در زمینی به وسعت حدود ۴۰۰۰ مترمربع، مرکب از بیرونی (دیوان خانه) و اندرونی و دیگر ملحقات بنا شده است.
عمارت مسعودیه به همراه باغ نگارستان، باغ لاله‌زار و باغ سردار ایروانی یکی از اماکنی است که در محدوده شمال حصار شاه طهماسبی تهران در عصر ناصری بنا شده و همچنان که خصوصیات باغ‌های ایرانی را داراست با نقش‌مایه‌ها و عناصری از معماری فرنگی مزین شده است. نام این عمارت نیز برگرفته از نام مسعود میرزا به مسعودیه شهرت یافته است و معمار این بنا استاد شعبان معمار باشی است.
عمارت مسعودیه در طول سال های عمر خود شاهد وقایع بسیار زیادی بود. در جریان جنبش مشروطه با توجه به نزدیکی آن به میدان بهارستان و اختلاف ظل السلطان با برادرش مظفر الدین شاه و فرزند او، یکی از پایگاه های مشروطه خواهان و مخالفان محمد علی شاه بود. در سال ۱۲۸۷ در نزدیکی این عمارت بمبی دست ساز زیر کالسکه محمد علی شاه منفجر شد که بهانه لازم را برای به توپ بستن مجلس دست او داد و پس از واقعه بهارستان، عمارت مسعودیه نیز به همراه خانه ظهیرالدوله و سایر مشروطه خواهان به رگبار بسته شد.
بنای بسیاری از ساختمان های فرهنگی کشور در عمارت مسعودیه گذاشته شد. نخستین کتابخانه و موزه ملی ایران جایی در گوشه این عمارت برپا شدند. در حدود سال های ۱۳۰۴ انجمن معارف با استفاده از یکی از اتاق های آن، نخستین کتابخانه رسمی کشور را که پایه اصلی و اولیه کتابخانه ملی بود گذاشت. چند سال بعد نیز یکی دیگر از اتاق های آن به عتیقه های باستانی که از گوشه و کنار ایران به دست آمده بود اختصاص یافت و در حقیقت نخستین موزه ایران در آن پایه گذاری شد. اشیای عتیقه این مکان در سال ۱۳۱۸ به موزه ملی منتقل شد.
در فاصله سال‌های ۱۳۴۲ و ۱۳۴۳ ش، از عمارت مسعودیه برای مدت کوتاهی به عنوان دانشکده افسری استفاده شده است. در سال ۱۳۴۵ هجری شمسی با تفکیک وزارت آموزش وپرورش از فرهنگ و هنر، عمارت مسعودیه به وزارت آموزش و پرورش سپرده شد و نخستین وزارتخانه آموزش و پرورش در آن مستقر شد.
عمارت مسعودیه پس از انقلاب
هیات وزیران در جلسه‌ای در سال ۷۶ بنا به پیشنهاد وزارت آموزش و پرورش تصویب کرد که حق استفاده از عرصه و اعیان ساختمان قدیمی وزارت آموزش و پرورش، واقع در خیابان اکباتان به سازمان میراث فرهنگی کشور واگذار شود.
این اثر در تاریخ ۲۷ دی ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۱۹۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مطابق موافقت‌نامه‌ای که اواخر سال ۱۳۸۹ میان «سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور» و «شرکت سرمایه‌گذاری ساختمانی عظام» امضا شده، پروژه مرمت، بازسازی و بهره‌برداری از عمارت مسعودیه در حال حاضر به صورت مشارکتی آغاز شده است. در این مشارکت دوجانبه سازمان میراث فرهنگی به عنوان مالک مجموعه باقی می‌ماند و شرکت عظام با سرمایه‌گذاری در طی زمانی مشخص حق بهره‌برداری از مجموعه را خواهد داشت و پس از اتمام موعد مقرر مجموعه مجددا در اختیار میراث فرهنگی قرار می‌گیرد!
عمارت های موجود در این مجموعه
مجموعه عمارت مسعودیه شامل ۵ عمارت دیوانخانه، سفره‌خانه، حوضخانه، عمارت سید جوادی، عمارت مشیرالملکی و عمارت سردر، مملو از گچ‌بری، کاشی‌کاری، خطاطی، نقاشی دیواری و به طوری کلی تزئینات نفیس، تقسیم‌بندی‌های فضایی و عملکردهای متنوع است. این مجموعه تاریخی دارای ۷ کتیبه است که دو کتیبه در سردر اصلی، یک کتیبه در سردر کالسکه‌رو، دو کتیبه در عمارت دیوانخانه و دو کتیبه نیز در عمارت مشیریه قرار دارد.
عمارت‌های اصلی عمارت مسعودیه عبارتند از عمارت دیوان خانه، عمارت سفره خانه، حیاط سید جوادی، عمارت سید جوادی، حیاط مشیری، عمارت مشیرالدوله، حیاط خلوت، عمارت حیاط خلوت عمارت سر در پیاده‌رو، عمارت سر در کالسکه‌رو، باغ دیوانخانه و بناهای جدید از شمال به جنوب.
آدرس و راه‌های دسترسی به عمارت مسعودیه
عمارت مسعودیه در میدان بهارستان، ضلع جنوب غربی، خیابان اکباتان واقع شده است.
برای رسیدن به عمارت مسعودیه راه ساده‌ای در پیش دارید. اولین راه این است که از طریق خط ۲ مترو به ایستگاه ملت بروید و پس از خروج از ایستگاه در خیابان ملت به خیابان اکباتان بروید. ورودی عمارت مسعودیه در این خیابان قرار دارد. همچنین از ایستگاه مترو بهارستان هم می‌توانید به ضلع جنوب غربی میدان بهارستان رفته و در خیابان اکباتان به ورودی عمارت مسعودیه برسید، اما راهی نسبتاً طولانی‌تر را طی خواهید کرد. همچنین اگر قصد استفاده از اتوبوس را دارید می‌توانید با انتخاب کردن ایستگاه میدان بهارستان واقع در خط ۲ مترو در این لیست، از اتوبوس‌هایی که به این میدان تردد می‌کنند مطلع شوید و از آنها استفاده کنید. از جمله این خطوط اتوبوس‌رانی می‌توان به خط میدان بهارستان – میدان جمهوری اشاره کرد.
مطالب پیشنهادی
تصاویری که دراین نوشته استفاده شده بسیار جالب و بی نظیراست. اما مقاله خیلی با عجله نوشته شده و بسیاری از مطالب نیز یا تعمدا یا براثرسهل انگاری دراین نوشته نیامده است.
این عمارت را ظل السلطان برای اقامت خود در تهران ساخته بود و میخواست پس ازپایان حکمرانی خود در اصفهان به تهران آمده ودراینجا زندگی کند.
اینجا مدتی هم محل وزارت علوم سابق بود. مدتی هم آنرا سردار سپه دراختیار داشت و تا پایان حکومت پیشین یک نوشته ای باخط خوش طلائی روی آجرنیلی تیره نوشته شده بود که ” به امر حضرت اشرف سردارسپه این بنا در سال ۱۳۰۳ تجدید بنا شده و…..” که متاسفانه پس ازانقلاب ازقرار این نوشته را حذف کرده اند.
من درسال های ۱۳۳۳ و ۳۴ در کنار این عمارت و درمدرسه ای به نام “دبستان دولتی امیراتابک” درکلاس سوم و چهارم درس میخواندم. درآن هنگام این ساختمان محل “وزارت فرهنگ” بود و بطور اتفاقی روزی درهمان سن و سال و بدرخواست خانم معلمم نامه ای را به آنجا برده و تحویل یکی از کارمندان وزارت فرهنگ دادم و درنتیجه قدم دراین ساختمان که درآن هنگام وزرات فرهنگ بود گذاشته ام.
اگر اشتباه نکنم صاحب این ساختمان مدت کوتاهی هم یک یهودی ایرانی بود که آنرا به سردار سپه فروخته بود که من این مطلب را دریکی از کتاب ها درپس ازانقلاب دیدم. اما مطمئن نیستم که همین ساختمان بود، یا ساختمان سعدآباد به هرحال هردو به سردارسپه انتقال داده شده بود که او نیز آن یکی را محل اقامت تابستانی خود کرد البته پس از تاسیس سلسله پهلوی و این دیگری یعنی مسعودیه را پس از تعمیرات و بازسازی ودرزمانی که رئیس الوزراء بود به دولت واگذارکرد. اینها مطالبی است که به یادم مانده بود که خواستم برای شما هم بنویسم شاید کمکی باشد برای تجدید نظر دراین نوشته و مشوقی باشد برای مراجعه به منابع بیشتروتکمیل آن.
سلام سپاسگزارم بابت وقت ارزشمندتون که برای ما در سایت کافه صور گذاشتید اطلاعاتتون بسیار مفید بود و آموزنده حتما مطلب را به صورت جامع تر بروزرسانی میکنیم . خوشحال میشویم همچنان پیگیر مطالب سایت کافه صور باشید