۳۰ آذر برای یلدا ثبت جهانی شد اما به صورت مشترک با کشور همسایه
یلدا ثبت جهانی شد اما به صورت مشترک با کشور همسایه. این خبری است که این روزها به گوش می رسد و تعجب همه را برانگیخته است که چرا باید به صورت مشترک ثبت شود و فقط به ایران تعلق پیدا نکرده است.
شب یلدا یا شب چله به‌عنوان نوزدهمین اثر ناملموس ایران مشترک با افغانستان در یونسکو ثبت جهانی شد. در سومین روز از هفدهمین نشست کمیته بین‌الدولی پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس که در شهر رباط مراکش از ۶ تا ۱۲ آذرماه ۱۴۰۱ در حال برگزاری است، «یلدا/ چله» به‌عنوان نوزدهمین عنصر میراث فرهنگی ناملموس کشورمان مشترک با افغانستان به ثبت جهانی رسید.
فایل‌های ارائه شده برای این نشست شامل ۲۴ گزارش در مورد یک عنصر درج شده در فهرست حفاظت فوری، ۴۲ گزارش در مورد اجرای کنوانسیون ۲۰۰۳ و در مورد وضعیت فعلی عناصر ثبت شده در فهرست معرف توسط کشورهای عضو در اروپا، چهار نامزدی در فهرست حفاظت فوری، ۴۶ نامزد برای فهرست معرف، پنج پیشنهاد برای ثبت اقدامات حفاظتی خوب و یک درخواست برای کمک بین‌المللی است.
پیش از این پژوهشکده مردم‌شناسی وابسته به پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ایران، درخواست‌هایی از سوی سازمان‌های غیردولتی برای درج «مراسم شب یلدا / چلا» در فهرست فهرست آثار ملی ایران دریافت کرد تا اینکه این عنصر به طور رسمی روز ۱۹ دسامبر ۲۰۰۸ در فهرست ملی ثبت شد تا اینکه امروز بالاخره یلدا ثبت جهانی شد.
شب یلدا یا شب چله بلندترین شب سال و به دنبال آن بلندتر شدن طول روز در نیم‌کره شمالی زمین را در پی داشته و مصادف با انقلاب زمستانی است. یلدا به زمان بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) گفته می‌شود. خانواده‌های ایرانی در شب یلدا، معمولاً شامی فاخر و همچنین انواع میوه‌ها و رایج‌تر از همه هندوانه را مهیا و دور هم صرف می‌کنند. پس از صرف تناولات، قصه‌گویی پیرترها برای دیگر اعضای فامیل و همچنین فال‌گیری با دیوان حافظ رایج است.
یلدا برگرفته از واژهٔ سریانی ܝܠܕܐ به‌معنای زایش است و شب چله هم که مترادف شب یلداست از آن روست که چهل روز اول زمستان را «چله بزرگ» و بیست روز بعد از آن را «چله کوچک» نامیده‌اند. ابوریحان بیرونی از این جشن با نام «میلاد اکبر» نام برده و منظور از آن را «میلاد خورشید» دانسته‌است. در آثارالباقیه بیرونی، از روز اول دی ماه، با عنوان «خور» نیز یاد شده‌است. در قانون مسعودی نسخهٔ موزه بریتانیا در لندن، «خُره روز» ثبت شده، اگرچه در برخی منابع دیگر «خرم روز» نامیده شده‌است. این اهمیت فرهنگی آن بود که بالاخره شب یدا ثبت جهانی شد.
از آنجا که «یلدا / چلا» به عنوان یکی از مهمترین مراسم آئینی جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌رود، فعالان فرهنگی و نهادهای مرتبط با این پیشنهاد، «یلدا / چلا» را از طریق وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای ثبت نام در فهرست نامزدهای موقت یونسکو مطرح کردند.
پیشنهاد تهیه پرونده نامزدی چندملیتی «یلدا / چلا» در اجلاس پایانی ۲ روزه کشورهای منطقه نوروز که در تاریخ ۲ تا ۶ مارس ۲۰۱۵ برگزار شد، به شرکت کنندگان در نشست ارائه شد. پس از آن این پرونده برای الصاق کشورهای دیگر به آن، در سایت یونسکو بارگزاری شد اما کشوری به آن ملحق نشد. تا اینکه در سال ۲۰۲۱ برخی تعاملات فرهنگی بین کارشناسان فرهنگی افغانستان و ایران صورت گرفت.
هنر ساختن و نواختن عود نیز با یلدا ثبت جهانی شد
همچنین، «هنر ساختن و نواختن عود» نیز به‌عنوان هجدهمین عنصر میراث فرهنگی ناملموس کشورمان در جریان این اجلاس به ثبت جهانی رسید.
از ایران ۶ پرونده برای ثبت جهانی در هفدهمین نشست کمیته بین‌الدولی پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس بررسی می‌شود که شامل پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی (مشترک با افغانستان، آذربایجان، ترکیه، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان)، هنر سوزن‌دوزی ترکمن (ترکمن‌دوزی) (مشترک با ترکمنستان)، هنر ساختن و نواختن عود (مشترک با سوریه)، یلدا/چله (مشترک با افغانستان)، هنر ساختن و نواختن رباب (مشترک با تاجیکستان و ازبکستان) و مراسم مهرگان (مشترک با تاجیکستان) است ولی موضوعی که مهم است از بین این موارد این است که بالاخره یلدا ثبت جهانی شد.
